Người con gái rạng danh họ Tạ

Bà Tạ Thị Câu (1919 – 1944) tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1936, khi mà phong trào cách mạng do Đảng Cộng sản lãnh đạo phát triển mạnh mẽ ở Thư Điền. 

Thời gian này, bà Câu phụ trách tổ chức phụ nữ Tương tế ở Thư Điền. Bà là một phụ nữ trẻ tuổi (năm đó bà mới 17 tuổi), bà là con một viên chức nghèo nhưng lại rất giàu lòng yêu nước hăng hái hoạt động, thông minh hoạt bát, nên khi được đồng chí Trần Mạnh Lưu tuyên truyền giác ngộ, bà đã nhanh chóng đứng vào hàng ngũ của những người cách mạng cốt cán của Thư Điền. Bà được giao nhiệm vụ phụ trách Hội phụ nữ Tương tế của cả Trình Phố và Thư Điền. 

Tháng 8/1939, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của Thư Điền – Bát Điếu được thành lập, khi đó Chi bộ có 5 đảng viên trong đó có bà Tạ Thị Câu do ông Tạ Tiếu (tức ông Tạ Xuân Thu) là bí thư chi bộ, bốn tháng sau, khi ông Tiếu được tổ chức điều đi công tác khác, bà Câu thay làm bí thư. Cũng thời điểm này bà được giao nhiệm vụ Tỉnh uỷ viên Thái Bình. Bà là một trong những đảng viên lãnh đạo, chủ trì và tham gia diễn thuyết trong cuộc mít tinh lịch sử lúc 21 giờ ngày 10/11/1940 tại Đông Lang với danh nghĩa kỷ niệm người anh hùng dân tộc Phạm Ngũ Lão nhưng nội dung chính là tuyên truyền đấu tranh cách mạng, giáo dục truyền thống yêu nước, vạch mặt phản động của bọn thực dân thống trị và bọn tay sai phong kiến cường hào gian ác, động viên khí thế cách mạng của quần chúng nhân dân, nêu cao vai trò lãnh đạo của Đảng. 

Khi cuộc mít tinh gần kết thúc, bị địch kéo đến đàn áp bắt bớ hơn 50 người. Các đảng viên bị địch tra tấn dã man, nhưng không khai báo, sau bị chúng đưa lên tỉnh Thái Bình giam giữ và kết án tù. Nhiều đảng viên khác được Xứ uỷ điều đi phụ trách những công tác quan trọng khác, bà Câu được tổ chức điều đi hoạt động ở các địa phương khác như Hà Đông, Hà Nội, Sơn Tây, Bắc Ninh. Năm 1943, khi đang dự họp với Xứ uỷ, bị Pháp vây bắt. Trong nhà tù đế quốc, kẻ địch dùng nhiều cực hình tra tấn, nhưng bà vẫn giữ được khí tiết, bị kết án 25 năm tù khổ sai. 

Bà hy sinh tại nhà tù Hoả Lò (Hà Nội) vào sáng ngày 29/9/1944 . Bà được chôn cất tại nghĩa địa gần khu vực đình Hoàng Mai (Hà Nội). Tháng 12/2000, gia đình đã tìm thấy và đưa hài cốt về mai táng tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Tiền Hải, Thái Bình. Trong gia đình, bà đã dìu dắt em trai là Tạ Ngọc Phách (tức ông Trần Độ) và em gái là Tạ Thị Xuyến (lão thành cách mạng) tham gia cách mạng từ khi còn trẻ tuổi.

(Sách Từ điển Thái Bình, Tỉnh uỷ - UBND tỉnh Thái Bình; Lịch sử đảng bộ và nhân dân xã Tây Giang và tư liệu của gia đình)